kancalı kurt hastalığı ne demek?

Kancalı Kurt Hastalığı (Ankilostomiyaz)

Kancalı kurt hastalığı veya Ankilostomiyaz, nematod sınıfına ait kancalı kurtlar (özellikle Ancylostoma duodenale ve Necator americanus) tarafından oluşturulan bir parazit hastalığıdır. İnsanlarda görülen önemli bir tropikal ve subtropikal hastalık olup, özellikle hijyen koşullarının yetersiz olduğu, sanitasyonun gelişmediği bölgelerde yaygındır. Hastalık, dünya genelinde milyonlarca insanı etkilemektedir ve özellikle çocuklarda büyüme ve bilişsel gelişimde önemli sorunlara yol açabilmektedir.

Etkenler

Hastalığa neden olan başlıca kancalı kurt türleri şunlardır:

• Ancylostoma duodenale: Genellikle Avrupa, Kuzey Afrika ve Asya'da yaygındır.
• Necator americanus: Daha çok Amerika, Afrika ve Güneydoğu Asya'da görülür.
• Ancylostoma ceylanicum: Nadiren insanlarda enfeksiyona neden olabilen bir türdür. Daha çok köpek ve kedilerde görülür.
• Ancylostoma braziliense: İnsanlarda deri lezyonlarına neden olabilir, ancak bağırsak enfeksiyonu nadirdir.

Bulaşma Yolları

Kancalı kurtlar, genellikle kontamine toprakla temas yoluyla bulaşırlar. Enfeksiyon döngüsü şu şekildedir:

1. Dışkı ile atılım: Enfekte olmuş kişilerin dışkılarıyla kancalı kurt yumurtaları toprağa karışır.
2. Larva gelişimi: Uygun nemli ve sıcak koşullarda yumurtalar açılır ve larvalar gelişir. Larvalar toprakta serbestçe yaşar.
3. Deri yoluyla bulaşma: Larvalar, çıplak ayakla toprağa basılması veya toprakla temas sonucu deriden vücuda girerler. Özellikle ayak parmakları arası ve ayak tabanı giriş yerleri olabilir.
4. Kan dolaşımına geçiş: Larvalar, kan dolaşımına girerek akciğerlere ulaşır.
5. Akciğerlerden yukarı çıkış: Akciğerlerde büyüyen larvalar, trakeaya (soluk borusu) doğru hareket ederler.
6. Yutulma: Larvalar öksürükle yukarı atılır ve yutularak ince bağırsağa ulaşırlar.
7. Bağırsakta yerleşme ve beslenme: İnce bağırsakta yerleşen larvalar, olgunlaşarak erişkin kurtlara dönüşürler. Erişkin kurtlar, bağırsak duvarına yapışarak kan emerek beslenirler.
8. Yumurtlama: Erişkin dişiler, günde binlerce yumurta bırakırlar ve bu yumurtalar dışkı ile atılarak döngü yeniden başlar.

Belirtiler ve Bulgular

Kancalı kurt hastalığının belirtileri, enfeksiyonun şiddetine ve kişinin bağışıklık sistemine bağlı olarak değişebilir. Bazı kişilerde enfeksiyon belirtisiz seyredebilirken, bazılarında ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. En sık görülen belirtiler şunlardır:

• Deri: Giriş yerinde kaşıntılı döküntüler (Ground itch).
• Akciğerler: Öksürük, boğaz ağrısı, hırıltı (larvaların akciğerlerden geçişi sırasında).
• Mide-Bağırsak Sistemi:
  • Karın ağrısı
  • İshal
  • Bulantı ve kusma
  • İştahsızlık
• Kansızlık (Anemi): Kronik kan kaybı nedeniyle demir eksikliği anemisi sık görülür. Bu durum yorgunluk, halsizlik, solukluk, nefes darlığı gibi belirtilere yol açar.
• Büyüme ve Gelişme Geriliği: Özellikle çocuklarda, kronik enfeksiyon ve beslenme yetersizliği nedeniyle büyüme ve gelişme geriliği görülebilir.
• Hipoproteinemi: Sürekli kan kaybı sonucu protein eksikliği (hipoproteinemi) gelişebilir. Bu durum ödemlere neden olabilir.

Tanı

Kancalı kurt hastalığının tanısı genellikle aşağıdaki yöntemlerle konulur:

• Dışkı Muayenesi: Dışkıda kancalı kurt yumurtalarının mikroskobik olarak incelenmesi en sık kullanılan tanı yöntemidir.
• Kan Testleri:
  • Tam kan sayımı (hemogram): Anemi ve diğer kan değerlerinin değerlendirilmesi.
  • Demir düzeyleri: Demir eksikliğinin belirlenmesi.
  • Protein düzeyleri: Hipoproteineminin belirlenmesi.
• Serolojik Testler: Bazı durumlarda kancalı kurtlara karşı antikorların tespiti için serolojik testler kullanılabilir.
• Duodenal Aspirasyon: Nadiren, tanının zor olduğu durumlarda ince bağırsaktan örnek alınarak incelenebilir.

Tedavi

Kancalı kurt hastalığının tedavisinde kullanılan ilaçlar şunlardır:

• Albendazol: Geniş spektrumlu bir antihelmintik ilaçtır. Tek doz veya 3 gün süreyle kullanılabilir.
• Mebendazol: Bir diğer antihelmintik ilaçtır. Genellikle 3 gün süreyle kullanılır.
• Pirantel Pamoat: Hamile kadınlar için daha güvenli bir alternatiftir.

Tedavi sırasında demir eksikliği anemisi olan hastalara demir takviyesi verilmelidir. Beslenme yetersizliği olan hastaların beslenme durumlarının düzeltilmesi de önemlidir.

Korunma

Kancalı kurt hastalığından korunmak için alınabilecek önlemler şunlardır:

• Hijyen: El yıkama, yiyecekleri temizleme gibi temel hijyen kurallarına uyulmalıdır.
• Sanitasyon: Tuvaletlerin ve atık su sistemlerinin uygun şekilde kurulması ve kullanılması önemlidir.
• Ayakkabı Giyilmesi: Özellikle riskli bölgelerde çıplak ayakla dolaşmaktan kaçınılmalıdır.
• Toprakla Temas: Toprakla temas halinde eldiven kullanılmalı ve temas sonrası eller iyice yıkanmalıdır.
• Eğitim: Halkın kancalı kurt hastalığı ve korunma yöntemleri hakkında bilinçlendirilmesi önemlidir.
• Dışkı Kontrolü: İnsan ve hayvan dışkılarının toprağa karışması önlenmelidir.
• Toplu Tedavi: Yüksek riskli bölgelerde toplu ilaçlama programları uygulanabilir.

Komplikasyonlar

Tedavi edilmeyen veya geç tedavi edilen kancalı kurt enfeksiyonları aşağıdaki komplikasyonlara yol açabilir:

• Şiddetli Anemi: Özellikle çocuklarda ve hamile kadınlarda ciddi anemiye neden olabilir.
• Büyüme ve Gelişme Geriliği: Çocuklarda fiziksel ve zihinsel gelişimi olumsuz etkileyebilir.
• Hipoproteinemi ve Ödem: Protein eksikliği sonucu vücutta sıvı birikmesi (ödem) oluşabilir.
• Kalp Yetmezliği: Şiddetli anemiye bağlı olarak kalp yetmezliği gelişebilir.
• Gebelik Komplikasyonları: Hamile kadınlarda düşük doğum ağırlığı, erken doğum gibi komplikasyonlara neden olabilir.

Kancalı kurt hastalığı, önlenebilir ve tedavi edilebilir bir hastalıktır. Hijyen koşullarının iyileştirilmesi, sanitasyonun sağlanması ve halkın bilinçlendirilmesiyle hastalığın yaygınlığı azaltılabilir.